Matura 2020: Chemia PR cz. 2 [zadania + rozwiązania]

Przedstawiamy drugą część rozwiązań zadań maturalnych 2020

Ten artykuł jest właśnie dla Ciebie! Rozwiązujemy zadania maturalne 2020  i objaśniamy je krok po kroku! Dziś druga – chemia organiczna.

Przed analizą rozwiązań zachęcamy jednak do samodzielnego rozwiązania matury:  Matura Chemia PR 2020

Przydadzą Ci się również Tablice Maturalne z chemii które dokładnie omówiliśmy w jednym z naszych blogowych wspisów 🙂

Objaśnienia:
Kolorem czarnym zapisano treści zadań z matury 2020
Kolorem zielonym zapisano o/uwagi/podpowiedzi lub myśli, które powinny pojawić się w głowie rozwiązującego.

Kolorem pomarańczowym zapisano poprawne odpowiedzi

Zadanie 22 (0-2).

Dwa węglowodory nasycone A i B mają w cząsteczkach po pięć atomów węgla. Cząsteczka jednego z tych węglowodorów ma budowę cykliczną. W cząsteczce węglowodoru A wszystkie atomy węgla mają jednakową rzędowość. Węglowodory A i B ulegają bromowaniu na świetle według mechanizmu substytucji rodnikowej. Każdy z nich tworzy wyłącznie jedną monobromopochodną.

Napisz równania reakcji monobromowania węglowodorów A i B. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych.

Węglowodór A to cyklopentan, ma 5 atomów węgla i wszystkie z nich mają taką samą rzędowość. Jeśli miałby to być węglowodór alifatyczny , to mógłby mieć maksymalnie 2 atomy węgla. Związek liniowy z 3 atomami węgla już wykazuje zróżnicowaną rzędowość.

Równanie reakcji monobromowania węglowodoru B:

Aby poprawnie zapisać związek B, musimy dobrze zinterpretować zdanie „każdy z nich tworzy wyłącznie jedną monobromopochodną”, to znaczy, że wszystkie atomy węgla do których może przyłączyć się brom są równocenne. Inaczej mówiąc (trochę kolokwialnie) nie ważne który atom wodoru zastąpimy atomem bromu i tak ma powstać ten sam związek.

Zadanie 23 (0-1). 
Przeprowadzono reakcję addycji, w której związek X o wzorze sumarycznym C4H8 przereagował z chlorowodorem w stosunku molowym 1:1. W wyniku opisanej przemiany powstały dwa związki, z których jeden ma cząsteczki chiralne i występuje w postaci enancjomerów, a cząsteczki drugiego związku są achiralne.

Zadanie 23.1
Napisz wzory półstrukturalne (grupowe) obu produktów reakcji związku X z chlorowodorem.

W pierwszym kroku należy określić wzór związku oznaczonego X. Jest on alkenem, więc posiada jedno wiązanie podwójne. Wiązanie to może występować pomiędzy 1 i 2 atomem węgla lub między 2 i 3 atomem węgla. Ta druga opcja nie spełnia warunków zadania, ponieważ związek CH3-CH=CH-CH3 jest symetryczny i w reakcji addycji HCl powstaje tylko jeden produkt. Zatem wybieramy opcję pierwszą i prowadzimy reakcję raz zgodnie z reguła Markownikowa, a raz przeciwnie. Związek chiralny posiada co najmniej jeden asymetryczny atom węgla.

Wzór związku, którego cząsteczki są chiralne: CH3-CH(Cl)-CH2-CH3

Wzór związku, którego cząsteczki są achiralne: CH2(Cl)-CH2-CH2-CH3

Zadanie 23.2 (0-1)
Uzupełnij poniższy schemat, tak aby przedstawiał budowę obu enancjomerów chiralnego produktu reakcji związku X z chlorowodorem.

Wybieramy związek chiralny z poprzedniego zadania i wpisujemy w schemat tak, aby oba związki były swoimi odbiciami lustrzanymi (w praktyce zamieniamy miejscami to co zapisane w poziomie ????

Informacja do zadań  24-25.

Olejek eteryczny otrzymywany z majeranku zawiera m.in. substancje, których wzory i nazwyprzedstawiono poniżej.

Zadanie 24
Terpinen-4-ol (związek II) i terpineol (związek III) można otrzymać z terpinolenu (związek IV) w wyniku jego reakcji z wodą w środowisku kwasowym.

Zadanie 24.1 (0-1)

Określ typ (addycja, eliminacja, substytucja) i nazwij mechanizm (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy) tej reakcji.

Porównajmy czym różni się związek IV od II i III. Związek IV ma o jedno więcej wiązanie podwójne, związki II i III mają dodatkową grupę OH oraz atom wodoru. Zatem nastąpiło przyłączenie cząsteczki wody do związku IV

Typ reakcji: addycja Mechanizm reakcji: elektrofilowy

Zadanie 24.2. (0-1)
Oceń poprawność poniższej informacji i uzasadnij swoją odpowiedź.

Podczas reakcji terpinolenu (związek IV) z wodą powstaje znacznie więcej terpineolu(związek III) niż terpinen-4-olu (związek II), ponieważ zgodnie z regułą Markownikowa terpineol (związek III) jest produktem głównym tej reakcji.

Informacja (jest / nie jest) poprawna.

Uzasadnienie: powstaje mieszanina równomolowa związków II i III, oba atomy węgla przy wiązaniu podwójnym mają taką samą rzędowość, więc reguła Markownikowa nie ma tu zastosowania.

Informacja do 25 (0-1)

Oceń, czy podane poniżej informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

 1.  W cząsteczce p-cymenu (związek V) co najmniej 8 atomów węgla leży w jednej płaszczyźnie : P

Prawda, ponieważ mamy pierścień aromatyczny, w którym wszystkie atomy mają hybrydyzację sp2, wiec mamy płaski pierścień 6-węglowy, a do tego jeszcze dwa atomy węgla w pozycji para względem siebie

2. Z p-cymenu (związek V) można otrzymać α-terpinen (związek I) w wyniku reakcji substytucji : F

Fałsz, nie substytucji, tylko eliminacji

3. Reakcja p-cymenu (związek V) z bromem wymaga obecności światła lub zastosowania katalizatora, natomiast terpinolen (związek IV) może reagować z bromem w ciemności i bez udziału katalizatora. : P

Prawda, ponieważ związek V zaliczamy do aromatycznych, a związek IV do alkadienów.

Zadanie 26. (0–1)
Poniżej przedstawiono wzory trzech zasad Brønsteda.
NH₃ ………………….CH₃NH_{2………………….} C₆H₅NH₂

Porównaj wartości stałych dysocjacji Kb tych zasad w roztworze wodnym w temperaturze 25 °C i uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i podkreśl jedną odpowiedź spośród podanych w każdym nawiasie.

Spośród wymienionych związków najmocniejszą zasadą Brønsteda jest (NH₃ / .CH₃NH₂ / C₆H₅NH₂ (wystarczy sprawdzić stałe dysocjacji zasad). Jonem, który najłatwiej odszczepia proton, jest kation o wzorze (NH₄⁺ / CH₃NH₃⁺ / C₆H₅NH₃⁺(ponieważ słaba zasada jest sprzężona z mocnym kwasem ), jest więc on (najmocniejszym / najsłabszym) kwasem Brønsteda.

Zadanie 27.

Pewna amina w roztworze wodnym ulega przemianie zgodnie z poniższym równaniem:

RNH₂ +H₂O + ⇄ RNH₃⁺ + OH⁻

Przygotowano wodny roztwór tej aminy w temperaturze 25 °C. W otrzymanym roztworze stopień dysocjacji aminy jest równy 3,1%, a pH tego roztworu wynosi 12,2.

Zadanie27. 1 (0-2)

Oblicz stałą dysocjacji zasadowej Kb tej aminy w temperaturze 25 °C, a następnie wybierz i podkreśl jej wzór.

Obliczenia:

Z treści zadania wiemy, że pH wynosi 12,2. Obliczymy pOH:

pOH = 14-12,2=1,8

Teraz należy obliczyć stężenie jonów OH^–

pOH=-log[OH^–], więc [OH^–]=0,016 mol/dm³  to przekształcenie nie jest takie proste bez kalkulatora naukowego. Spójrzmy na to dokładniej:

pOH=1,8=1+0,8 czyli z własności logarytmu wynika, że [OH-]=0,1* coś z czego logartym dziesiętny wynosi 0,8 i tu musimy zajrzeć do tablic. W kolumnie „log x” nie znajdziemy wartości -0,8, ale najbliżej tej wartości jest -0,796, wtedy x wynosi 0,16.

Czyli [OH-]=0,1*0,16=0,016 [mol/dm³]

Zapiszmy wyrażenie na stałą dysocjacji:

Stosunek molowy [RNH₃⁺] i [OH-] wynosi 1:1, więc [RNH₃⁺]=0,016 mol/dm³

Musimy jeszcze tylko obliczyć stężenie [RNH₂] napodstawie stopnia dysocjacji

0,016—-3,%

x—-100%

x=0,52[mol/dm³] tyle wynosiło stężenie aminy, obliczymy jeszcze stężenie niezdysocjowanych cząsteczek aminy

0,52-0,016=0,504[mol/dm3]

I teraz wstawiamy wszystko do wyrażenia na stałą równowagi:

Musimy jeszcze sprawdzić w tablicach która amina ma taką wartość stałej dysocjacji i podkreślić jej wzór

Odp.

Wzór: CH₃CH₂CH₂NH₂       (CH₃)₃N        CH₃CH₂NH₂                    (CH₃)₂NH

Zadanie 27.2 (0-1)

Rozstrzygnij, czy dodanie stałego wodorotlenku potasu do opisanego roztworu tej aminy będzie miało wpływ na wartość jej stopnia dysocjacji. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rozstrzygnięcie: Tak

Uzasadnienie: Dodanie KOH spowoduje przesunięcie stanu równowagi w lewo, co obniży stopień dysocjacji

Informacja do zadań 28-29.

Benzen łatwo ulega reakcji nitrowania, której produkt może być substratem dalszych przemian. Przykładowo: w środowisku kwasowym nitrobenzen reaguje z chlorkiem tytanu(III) zgodnie z poniższym schematem:

Na podstawie: J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemia analityczna, Warszawa 1998.

Zadanie 28 (0-1)

Napisz w formie jonowej, z uwzględnieniem liczby oddawanych lub pobieranychelektronów (zapis jonowo-elektronowy), równania reakcji redukcji i utleniania zachodzących podczas opisanego procesu.

Określamy stopnie utlenienia, możemy zacząć od tytanu Ti3+ na III stopniu utlenienia, a Ti4+ na IV stopniu utlenienia. Zapisujemy zatem równanie reakcji utleniania. Następnie określimy stopnie utlenienia azotu. W grupie -NO2 wynosi on III, natomiast w grupie -NH3+ wynosi -III. Dalej postępujemy jakze „zwykłym” redoksem.

Równanie reakcji redukcji:

Równanie reakcji utleniania:

Zadanie 29 (0-1)
Organiczny produkt redukcji nitrobenzenu można – za pomocą właściwie dobranego odczynnika – praktycznie całkowicie przeprowadzić w inną pochodną benzenu – anilinę.

Uzupełnij poniższy schemat opisanej reakcji, tak aby otrzymać jonowy skrócony zapis jej równania.

Musimy przekształcić grupę -NH3+ w grupę -NH2, czyli mówiąc potocznie wyciągnąć H+. Do przeprowadzenia reakcji należy zastosować zasadę, czyli w zapisie jonowym wpisujemy OH-, a po stronie produktów wodę.

Informacja do zadań 28-29.

Serotonina, nazywana hormonem szczęścia, powstaje z aminokwasu białkowego – tryptofanu. W pierwszym etapie przedstawionego poniżej ciągu przemian tryptofan ulega reakcji substytucji, w wyniku czego powstaje hydroksylowa pochodna, która następnie przekształca się w serotoninę. W kolejnych przemianach z serotoniny powstaje melatonina.

Zadanie 30.
Uzupełnij tabelę. Wpisz formalny stopień utlenienia atomu węgla oznaczonego literą a we wzorze cząsteczki tryptofanu oraz atomu węgla oznaczonego literą b we wzorze jego hydroksylowej pochodnej. Napisz, jaką funkcję (utleniacza albo reduktora) pełni tryptofan w pierwszym etapie przedstawionego ciągu przemian.

Ustalamy stopnie utlenienia atomów węgla zaznaczonych literami a i b. Atom oznaczony literą a jest na -I stopniu utlenienia, ponieważ połączony z jednym atomem wodoru na I stopniu utlenienia (suma stopni utlenienia musi wynosić 0). Atom oznaczony literą b jest na I stopniu utlenienia, ponieważ połączony jest z grupą -OH, która sumarycznie jest na -I stopniu utlenienia (wodór na I, tlen na -II)

Zadanie 31. (0-1) 
W dwóch nieoznakowanych probówkach znajdują się serotonina i melatonina.

Uzupełnij poniższe zdanie dotyczące możliwości rozróżnienia tych związków. Wybierz i podkreśl jedną odpowiedź spośród podanych w każdym nawiasie.

Zawartość obu probówek (może / nie może) być rozróżniona za pomocą wodnego roztworu chlorku żelaza(III), ponieważ (tylko w cząsteczkach melatoniny / tylko w cząsteczkach serotoniny / w cząsteczkach obu związków) występuje (ugrupowanie fenolowe / wiązanie amidowe / wiązanie estrowe).

Tu nie ma za wiele do tłumaczenia, po prostu trzeba wiedzieć, że reakcją charakterystyczną dla fenoli jest reakcja z chlorkiem żelaza(III).

Zadanie 32. (0-1)
Oceń, czy podane poniżej informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa

1. W wyniku reakcji dekarboksylacji z serotoniny można otrzymać 5-hydroksytryptofan: F

jest dokładnie odwrotnie. Reakcja dekarboksylacji prowadzi do otrzymania serotoniny..

2. Serotonina, podobnie jak tryptofan, jest aminokwasem białkowym: F

3. Cząsteczka związku A zawiera wiązanie amidowe (peptydowe): P

Zadanie 33.

Izomeryczne kwasy: 2-hydroksybenzenokarboksylowy, 3-hydroksybenzenokarboksylowy i 4-hydroksybenzenokarboksylowy, różnią się mocą. Jeden z nich jest znacznie mocniejszy (Ka = 1,0∙10^–3) niż dwa pozostałe (wartości Ka są równe 8,3∙10^–5 oraz 2,6∙10^–5). Na moc kwasu wpływają wewnątrzcząsteczkowe wiązania wodorowe. W jednym z izomerów wiązanie tlen – wodór w grupie karboksylowej jest osłabione wskutek udziału atomu tlenu w wiązaniu wodorowym. W pozostałych izomerach wzajemne położenie grup –COOH oraz –OH sprawia, że powstawanie takich wewnątrzcząsteczkowych wiązań wodorowych jest niemożliwe.
Na podstawie: K. Pigoń, Z. Ruziewicz, Chemia fizyczna. Fizykochemia molekularna, Warszawa 2005.

Narysuj wzór półstrukturalny (grupowy) albo uproszczony tego izomeru kwasu hydroksybenzenokarboksylowego, który tworzy wewnątrzcząsteczkowe wiązania wodorowe.

Wybieramy ten związek, który może tworzyć wiązania wodorowe pomiędzy grupami, czyli te grupy muszą być możliwie jak najbliżej siebie. Należy zapisać wzór kwasu 2-hydroksybenzenokarboksylowego.

Zadanie 34. (0-1)

Detergenty to związki, których cząsteczki zawierają fragment hydrofilowy (grupę polarną)
i część hydrofobową (łańcuch niepolarny). Poniżej przedstawiono wzór karnityny:

Rozstrzygnij, czy karnityna może być stosowana jako detergent. Odpowiedź uzasadnij – w uzasadnieniu uwzględnij budowę cząsteczki karnityny.

Rozstrzygnięcie: NIE

Uzasadnienie: W cząsteczce karnityny nie występuje łańcuch niepolarny

Zadanie 35.

Gdy łańcuchowa cząsteczka glukozy ulega cyklizacji, na atomie węgla, który w formie łańcuchowej wchodził w skład grupy karbonylowej, tworzy się nowe centrum stereogeniczne. Taki atom nazywa się anomerycznym, a dwa diastereoizomeryczne produkty cyklizacji – anomerami. Izomer, w którym grupa –OH przy anomerycznym atomie węgla znajduje się w konfiguracji trans do podstawnika –CH2OH przy przedostatnim atomie węgla, nazywany jest anomerem α. Drugi anomer (z grupą –OH w pozycji cis) nosi nazwę anomeru β. Poniżej przedstawiono – w projekcji Hawortha – wzory anomerów α i β D-glukopiranozy:

Zadanie 35.1 (0-1)

Cząsteczka trehalozy powstaje w wyniku kondensacji dwóch cząsteczek D-glukopiranozy, które łączą się wiązaniem O-glikozydowym. Obie jednostki glukozowe powstały z takiego samego anomeru D-glukopiranozy. Poniżej przedstawiono wzór trehalozy w projekcji Hawortha:

Uzupełnij tabelę. Określ, z jakiego anomeru D-glukopiranozy (α czy β) powstały jednostki glukozowe I i II w cząsteczce trehalozy, oraz podaj numery atomów węgla, pomiędzy którymi występuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczce tego disacharydu.

Aby określić rodzaj anomeru musimy znać numerację atomów węgla w jednostkach cukrowych. Jeśli przy atomie węgla z lokantem 1 grupa -OH znajduje się „na dole”, czyli pod płaszczyzną pierścienia to jest to anomer α, natomiast jeśli grupa -OH jest „na górze”, czyli nad płaszczyzną pierścienia, to będzie to anomer β. W zadaniu mamy do czynienia z anomerami α, ponieważ wiązanie glikozydowe (które połączyło atomy węgla z lokantami 1 z obu jednostek cukrowych) jest pod płaszczyzną pierścieni. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na to, że jednostka glukozowa II jest zapisana odwrotnie niż jednostka glukozowa I (w jednostce glukozowej II tlen w pierścieniu jest na dole).

Zadanie 35.2 (0-1)

W dwóch probówkach umieszczono wodny roztwór trehalozy. Do probówki I dodano zalkalizowaną zawiesinę wodorotlenku miedzi(II) i zawartość probówki ogrzano. Do probówki II wprowadzono kwas solny i zawartość probówki ogrzano. Następnie zawartość tej probówki ostudzono, zobojętniono, dodano zalkalizowaną zawiesinę wodorotlenku miedzi(II) i ponownie ogrzano.

Rozstrzygnij, czy końcowy efekt doświadczenia był taki sam w obu probówkach. Odpowiedź uzasadnij.
Odnieś się do:
• budowy cząsteczki trehalozy
• konsekwencji reakcji, która zaszła w probówce II pod wpływem kwasu solnego

Rozstrzygnięcie: Nie, był różny
Uzasadnienie: Cząsteczka trehalozy nie ma właściwości redukujących (tu znajdziesz więcej informacji o cukrach), nie ulega próbie Trommera. Kwas solny spowoduje hydrolizę dwucukru, czyli w probówce II otrzymamy roztwór glukozy, który da pozytywny wynik próby Trommera.

Zadanie 36 (0-1)

Organiczne bezwodniki kwasowe można otrzymać przez odwodnienie kwasów karboksylowych w podwyższonej temperaturze. Jeżeli są to kwasy monokarboksylowe, zachodzi kondensacja z udziałem dwóch cząsteczek kwasu. Przebieg opisanej reakcji przedstawiono na poniższym schemacie:

Produktami reakcji bezwodników kwasowych z fenolami albo alkoholami są estry i kwasy karboksylowe.
Napisz równanie reakcji otrzymywania kwasu acetylosalicylowego, jeżeli jednym z substratów jest bezwodnik kwasu octowego (etanowego). Uzupełnij wszystkie pola w poniższym schemacie. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych.

Z treści zadanie wynika, że jednym z substratów jest bezwodnik kwasu octowego, czyli we wzorze z informacji wprowadzającej w miejsce -R wpisujemy -CH3. Drugim substratem będzie związek zawierający pierścień aromatyczny, grupę karboksylową oraz grupę fenolową przy sąsiednich atomach węgla. Pozostaje jeszcze uzupełnić produkt uboczny, który składa się z 2 atomów węgla, 3 atomów wodoru i 2 atomów tlenu pochodzących od bezwodnika kwasowego oraz atomu wodoru pochodzącego z grupy -OH.

Zadanie 37 (0-1)

Chlorek winylu (chloroeten) jest monomerem służącym do produkcji jednego z najpopularniejszych tworzyw sztucznych – PVC, czyli poli(chlorku winylu). Chlorek winylu można otrzymać w wyniku ciągu przemian opisanych poniższym schematem:

Oblicz, ile m3 – w przeliczeniu na warunki normalne – zajmie eten potrzebny do wyprodukowania 1000 kg chlorku winylu. Przyjmij, że w opisanych przemianach dichloroetan powstaje z wydajnością równą 80%, a wydajność jego rozkładu w temperaturze T jest równa 90%.

Obliczenia:

Potrzebne będą masy molowe wszystkich związków chemicznych ze schematu:

Obliczymy ile dichloroetanu potrzebujemy aby otrzymać 1000kg chlorku winylu

99g—-62,5g

x1—- 1000kg

x1=1584kg

Uwzględniamy wydajność 90%

1584kg—-90%

x2—-100%

x2=1760kg

1 mol etenu w warunkach normalnych zajmuje 22,4dm3, z 1 mola etenu powstaje 1 mol dichloroetanu, więc możemy zapisać proporcję:

22,4dm³—-99g

V1—-1760000g

V1=398222 dm³≈398,2m³

Wyzględniamy wydajność 80%

398,2m³—-80%

V2—-100%

V2=497,75m³

Odp: Do reakcji potrzeba 497,75m³ etenu

Zadanie 38 (0-1)

Jednym z termoplastycznych polimerów stosowanych do produkcji włókien syntetycznych
i opakowań jest PET, czyli poli(tereftalan) etylenu o wzorze:

Uzupełnij tabelę. Narysuj wzory półstrukturalne (grupowe) kwasu i alkoholu, z których można otrzymać ten polimer.

Polimer z informacji wstępnej należy do grupy poliestrów, zetem należy „przeciąć” cząsteczkę w miejscu wiązanie C-O. Fragment zawierający C=O należy do kwasów, a drugi do alkoholi.

Informacja do zadań 39-40.

Kolejność występowania aminokwasów w peptydach zapisuje się za pomocą trzyliterowych kodów. Zapis ten zaczyna się od tak zwanego N-końca, czyli od tego aminokwasu, którego grupa aminowa połączona z atomem węgla α nie jest zaangażowana w tworzenie wiązań peptydowych. W wyniku częściowej hydrolizy pewnego pentapeptydu, oprócz aminokwasów, otrzymano cztery dipeptydy o następujących sekwencjach: Gly-Tyr, Leu-Ser, Leu-Leu oraz Tyr-Leu. Ustalono ponadto, że w badanym pentapeptydzie aminokwasem stanowiącym N-koniec była glicyna.

Zadanie 39 (0-1)

Ustal sekwencję aminokwasów w analizowanym pentapeptydzie i napisz jego wzór. Zastosuj trzyliterowe kody aminokwasów.

Musimy połączyć powstałe dipeptydy w taki sposób, żeby utworzyły pentapeptyd. Glicyna występuje tylko w jednym dipeptydzie i stanowi N-koniec, więc będzie również stanowić N-koniec w pentapeptydzie. Następnie szukamy dipeptydu, który „zaczyna się od tego na czym kończy się poprzedni” , czyli taki, który posiada jako N-koniec tyrozynę itd., aż wykorzystamy wszystkie dipeptydy.

wzór pentapeptydu to: Gly-Tyr-Leu-Leu-Ser

Zadanie 40. (0-1)

Przeprowadzono doświadczenie, w którym na stałą próbkę opisanego pentapeptydu podziałano stężonym kwasem azotowym(V).

Napisz, jaki efekt zaobserwowano podczas tego doświadczenia, i podaj nazwę zachodzącej reakcji.

Tyrozyna zawiera pierścień aromatyczny, więc daje pozytywny wynik w reakcji ksantoproteinowa.

Obserwacja: pojawia się żółte zabarwienie
Nazwa reakcji: ksaantoproteinowa

Udało nam się omówić szczegółowo wszystkie zadania. Czy ten arkusz był trudny? Moim zdaniem nie, ale oceńcie sami ????