Matura Fizyka 2023 Poziom rozszerzony (PR) – Podstawa programowa i FAQ
Jakie są różnice pomiędzy matura od 2023 roku a matura z poprzednich lat oraz co trzeba umieć na maturę 2023 ?
Zarówno czas przeznaczony na napisanie matury jak i liczba punktów nie uległa zmianie, modyfikacji uległa podstawa programowa gdyż w porównaniu z maturą 2021 i 2022 pojawiają się zagadnienia, które były wcześniej usunięte z programu (np. niektóre zagadnienia z bryły sztywnej ) ponadto są zagadnienia, które nie będą obowiązywały w nowej podstawie programowej (omówionej szczegółowo w tym artykule)
Co mogę zabrać na maturę 2023?
od 2023 roku podczas matury na poziomie rozszerzonym z fizyki i chemii uczniowie będą mogli korzystać z kalkulatorów naukowych w przeciwieństwie do matur z lat poprzednich gdzie na maturze można było używać tylko kalkulatora prostego.
– kartę wzorów i stałych fizykochemicznych, która od roku 2023 została wzbogacona o większa liczbę wzorów niż w poprzedniej wersji. Nową kartę można znaleźć pod tym linkiem:
– linijka
Czy matura 2023 będzie trudniejsza?
To pytanie zależy tylko od tego jak się do niej przygotujesz 😉
Faktem jest, że matura od 2023 w swojej podstawie zawiera zagadnienia, które we wcześniejszych maturach zostały usunięte, a od tego roku znów się pojawiają co prawdopodobnie może zostać wykorzystane przez osoby z CKE odpowiedzialne za tworzenie zadań na maturę 2023.
Czy zmieni się struktura matury?
Jeśli chodzi o strukturę zadań to liczba zadań na maturze może być różna tak jak było to w poprzednich rocznikach. Jednakże suma punktów ze wszystkich zadań
ma być równa 60, zadania dzielą się na otwarte i zamknięte. Szczegółowa struktura zadań:
rodzaj zadania | liczba zadań | łączna liczba punktów |
zamknięte | 8-15 | 8-15 |
otwarte | 15-20 | 45-52 |
razem | 25-35 | 60 |
Fizyka pomoc
Poniżej została wyszczególniona zawartość podstawy programowej oraz porównanie jej zawartości pomiędzy egzaminami dojrzałości w starej i nowej formule. Kolorem czerwonym zaznaczono treści, które wypadły z podstawy natomiast kolorem niebieskim zagadnienia, których nie było wcześniej na maturze (zostały “ucięte” tak jak np. bryła sztywna m.in z powodu pandemii), a które ponownie będą obowiązywać na maturze w 2023.
Podstawa programowa | Matura od 2023 w nowej formule |
I. Wymagania przekrojowe. Uczeń: 1) przedstawia jednostki wielkości fizycznych, opisuje ich związki z jednostkami podstawowymi; przelicza wielokrotności i podwielokrotności; 2) posługuje się materiałami pomocniczymi, w tym tablicami fizycznymi i chemicznymi oraz kartą wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych; 3) prowadzi obliczenia szacunkowe i poddaje analizie otrzymany wynik; 4) przeprowadza obliczenia liczbowe, posługując się kalkulatorem; 5) rozróżnia wielkości wektorowe i skalarne, wykonuje graficznie działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, rozkładanie na składowe); 6) tworzy teksty, tabele, diagramy lub wykresy, rysunki schematyczne lub blokowe dla zilustrowania zjawisk bądź problemu; właściwie skaluje, oznacza i dobiera zakresy osi; 7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje w różnych postaciach; 8) rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu; rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu; 9) dopasowuje prostą do danych przedstawionych w postaci wykresu; interpretuje nachylenie tej prostej i punkty przecięcia z osiami; 10) przeprowadza wybrane obserwacje, pomiary i doświadczenia, korzystając z ich opisów; planuje i modyfikuje ich przebieg; formułuje hipotezę i prezentuje kroki niezbędne do jej weryfikacji; | I. Wymagania przekrojowe. Uczeń: 1) przedstawia jednostki wielkości fizycznych, opisuje ich związki z jednostkami podstawowymi; przelicza wielokrotności i podwielokrotności; 2) posługuje się materiałami pomocniczymi, w tym tablicami fizycznymi i chemicznymi oraz kartą wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych; 3) prowadzi obliczenia szacunkowe i poddaje analizie otrzymany wynik; 4) przeprowadza obliczenia liczbowe, posługując się kalkulatorem; 5) rozróżnia wielkości wektorowe i skalarne, wykonuje graficznie działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, rozkładanie na składowe); 6) tworzy teksty, tabele, diagramy lub wykresy, rysunki schematyczne lub blokowe dla zilustrowania zjawisk bądź problemu; właściwie skaluje, oznacza i dobiera zakresy osi; 7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje w różnych postaciach; 8) rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu; rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu; 9) dopasowuje prostą do danych przedstawionych w postaci wykresu; interpretuje nachylenie tej prostej i punkty przecięcia z osiami; 10) przeprowadza wybrane obserwacje, pomiary i doświadczenia, korzystając z ich opisów; planuje i modyfikuje ich przebieg; formułuje hipotezę i prezentuje kroki niezbędne do jej weryfikacji; |
11) opisuje przebieg doświadczenia lub pokazu; wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania oraz wskazuje rolę użytych przyrządów i uwzględnia ich rozdzielczość; 12) przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania obserwacji, pomiarów i doświadczeń; 13) rozróżnia błędy przypadkowe i systematyczne; 14) wyznacza średnią z kilku pomiarów jako końcowy wynik pomiaru powtarzanego; 15) posługuje się pojęciem niepewności pomiaru wielkości prostych i złożonych; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności; uwzględnia niepewności podczas sporządzania wykresów; 16) przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych; 17) przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki; 18) przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii; 19) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu; 20) tworzy modele fizyczne lub matematyczne wybranych zjawisk i opisuje ich założenia; ilustruje prawa i zależności fizyczne z wykorzystaniem tych założeń. | 11) opisuje przebieg doświadczenia lub pokazu; wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania oraz wskazuje rolę użytych przyrządów i uwzględnia ich rozdzielczość; 12) przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania obserwacji, pomiarów i doświadczeń; 13) rozróżnia błędy przypadkowe i systematyczne; 14) wyznacza średnią z kilku pomiarów jako końcowy wynik pomiaru powtarzanego; 15) posługuje się pojęciem niepewności pomiaru wielkości prostych i złożonych; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności; uwzględnia niepewności podczas sporządzania wykresów; 16) przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych; 17) przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki; 18) przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii; 19) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu; 20) tworzy modele fizyczne lub matematyczne wybranych zjawisk i opisuje ich założenia; ilustruje prawa i zależności fizyczne z wykorzystaniem tych założeń. |
II. Mechanika. Uczeń: 1) opisuje ruch względem różnych układów odniesienia;
2) rozróżnia pojęcia położenie, tor i droga; 3) opisuje ruchy postępowe, posługując się wielkościami wektorowymi: przemieszczeniem, prędkością i przyspieszeniem wraz z ich jednostkami; 4) opisuje ruchy prostoliniowe jednostajne i jednostajnie zmienne, posługując się zależnościami położenia, wartości prędkości i przyspieszenia oraz drogi od czasu; 5) sporządza i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu; 6) wyznacza położenie, wartość prędkości, wartość przyspieszenia i drogę w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym na podstawie danych zawartych w postaci tabel i wykresów; 7) opisuje ruchy złożone jako sumę ruchów prostych; analizuje rzut poziomy jako przykład ruchu dwuwymiarowego; 8) opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciami: okresu, częstotliwości, prędkości liniowej oraz przemieszczenia kątowego, prędkości kątowej i przyspieszenia dośrodkowego wraz z ich jednostkami; 9) stosuje do obliczeń związki między promieniem okręgu, prędkością kątową, prędkością liniową oraz przyspieszeniem dośrodkowym; 10) wskazuje siłę dośrodkową jako przyczynę ruchu jednostajnego po okręgu; 11) opisuje ruch niejednostajny po okręgu; 12) wyznacza graficznie siłę wypadkową dla sił działających w dowolnych kierunkach na płaszczyźnie; 13) stosuje zasady dynamiki do opisu zachowania się ciał; 14) posługuje się pojęciem pędu i jego jednostką; interpretuje II zasadę dynamiki jako związek między zmianą pędu i popędem siły; 15) wykorzystuje zasadę zachowania pędu do opisu zachowania się izolowanego układu ciał; 16) rozróżnia i analizuje zderzenia sprężyste i niesprężyste; 17) opisuje opory ruchu (opory ośrodka, tarcie statyczne, tarcie kinetyczne); rozróżnia współczynniki tarcia kinetycznego oraz tarcia statycznego; omawia rolę tarcia na wybranych przykładach; 18) rozróżnia układy inercjalne i nieinercjalne; omawia różnice między opisem ruchu ciał w układach inercjalnych i nieinercjalnych; posługuje się pojęciem siły bezwładności; 19) stosuje zasadę równoważności układów inercjalnych (zasadę względności Galileusza); 20) posługuje się pojęciami pracy mechanicznej, mocy, energii kinetycznej, energii potencjalnej wraz z ich jednostkami; stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczeń; 21) posługuje się pojęciem sprawności urządzeń mechanicznych; 22) interpretuje pole pod wykresem zależności siły od drogi i pole pod wykresem zależności mocy od czasu jako wykonaną pracę; 23) opisuje ruch ciał na równi pochyłej; 24) posługuje się pojęciem ciśnienia hydrostatycznego i stosuje je do obliczeń; analizuje równowagę cieczy w naczyniach połączonych; 25) stosuje do obliczeń prawo Archimedesa i objaśnia warunki pływania ciał; 26) doświadczalnie: a) demonstruje działanie siły bezwładności, m.in. na przykładzie pojazdów gwałtownie hamujących, b) bada zderzenia ciał oraz wyznacza masę lub prędkość jednego z ciał, korzystając z zasady zachowania pędu, c) bada związek między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem w ruchu jednostajnym po okręgu, d) wyznacza wartość współczynnika tarcia na podstawie analizy ruchu ciała na równi. | II. Mechanika. Uczeń: 1) opisuje ruch względem różnych układów odniesienia; 2) rozróżnia pojęcia położenie, tor i droga; 3) opisuje ruchy postępowe, posługując się wielkościami wektorowymi: przemieszczeniem, prędkością i przyspieszeniem wraz z ich jednostkami; 4) opisuje ruchy prostoliniowe jednostajne i jednostajnie zmienne, posługując się zależnościami położenia, wartości prędkości i przyspieszenia oraz drogi od czasu; 5) sporządza i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu; 6) wyznacza położenie, wartość prędkości, wartość przyspieszenia i drogę w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym na podstawie danych zawartych w postaci tabel i wykresów; 7) opisuje ruchy złożone jako sumę ruchów prostych; analizuje rzut poziomy jako przykład ruchu dwuwymiarowego; 8) opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciami: okresu, częstotliwości, prędkości liniowej oraz przemieszczenia kątowego, prędkości kątowej i przyspieszenia dośrodkowego wraz z ich jednostkami; 9) stosuje do obliczeń związki między promieniem okręgu, prędkością kątową, prędkością liniową oraz przyspieszeniem dośrodkowym; 10) wskazuje siłę dośrodkową jako przyczynę ruchu jednostajnego po okręgu; 11) opisuje ruch niejednostajny po okręgu; 12) wyznacza graficznie siłę wypadkową dla sił działających w dowolnych kierunkach na płaszczyźnie; 13) stosuje zasady dynamiki do opisu zachowania się ciał; 14) posługuje się pojęciem pędu i jego jednostką; interpretuje II zasadę dynamiki jako związek między zmianą pędu i popędem siły; 15) wykorzystuje zasadę zachowania pędu do opisu zachowania się izolowanego układu ciał; 16) rozróżnia i analizuje zderzenia sprężyste i niesprężyste; 17) opisuje opory ruchu (opory ośrodka, tarcie statyczne, tarcie kinetyczne); rozróżnia współczynniki tarcia kinetycznego oraz tarcia statycznego; omawia rolę tarcia na wybranych przykładach; 18) rozróżnia układy inercjalne i nieinercjalne; omawia różnice między opisem ruchu ciał w układach inercjalnych i nieinercjalnych; posługuje się pojęciem siły bezwładności; 19) stosuje zasadę równoważności układów inercjalnych (zasadę względności Galileusza); 20) posługuje się pojęciami pracy mechanicznej, mocy, energii kinetycznej, energii potencjalnej wraz z ich jednostkami; stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczeń; 21) posługuje się pojęciem sprawności urządzeń mechanicznych; 22) interpretuje pole pod wykresem zależności siły od drogi i pole pod wykresem zależności mocy od czasu jako wykonaną pracę; 23) opisuje ruch ciał na równi pochyłej; 24) posługuje się pojęciem ciśnienia hydrostatycznego i stosuje je do obliczeń; analizuje równowagę cieczy w naczyniach połączonych; 25) stosuje do obliczeń prawo Archimedesa i objaśnia warunki pływania ciał; 26) doświadczalnie: a) demonstruje działanie siły bezwładności, m.in. na przykładzie pojazdów gwałtownie hamujących, b) bada zderzenia ciał oraz wyznacza masę lub prędkość jednego z ciał, korzystając z zasady zachowania pędu, c) bada związek między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem w ruchu jednostajnym po okręgu, d) wyznacza wartość współczynnika tarcia na podstawie analizy ruchu ciała na równi. |
III. Mechanika bryły sztywnej. Uczeń: 1) wyznacza położenie środka masy układu ciał; 2) stosuje pojęcie bryły sztywnej; opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi; 3) stosuje warunki statyki bryły sztywnej; posługuje się pojęciem momentu sił wraz z jednostką; 4) stosuje zasady dynamiki dla ruchu obrotowego; posługuje się pojęciami przyspieszenia kątowego oraz momentu bezwładności jako wielkości zależnej od rozkładu mas, wraz z ich jednostkami; 5) oblicza energię ruchu bryły sztywnej jako sumę energii kinetycznej ruchu postępowego środka masy i ruchu obrotowego wokół osi przechodzącej przez środek masy; 6) posługuje się pojęciem momentu pędu punktu materialnego i bryły; stosuje do obliczeń związek między momentem pędu i prędkością kątową; 7) stosuje zasadę zachowania momentu pędu; 8) doświadczalnie: a) demonstruje zasadę zachowania momentu pędu, b) bada ruch ciał o różnych momentach bezwładności. | III. Mechanika bryły sztywnej. Uczeń: 1) wyznacza położenie środka masy układu ciał; 2) stosuje pojęcie bryły sztywnej; opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi; 3) stosuje warunki statyki bryły sztywnej; posługuje się pojęciem momentu sił wraz z jednostką; 4) stosuje zasady dynamiki dla ruchu obrotowego; posługuje się pojęciami przyspieszenia kątowego oraz momentu bezwładności jako wielkości zależnej od rozkładu mas, wraz z ich jednostkami; 5) oblicza energię ruchu bryły sztywnej jako sumę energii kinetycznej ruchu postępowego środka masy i ruchu obrotowego wokół osi przechodzącej przez środek masy; 6) posługuje się pojęciem momentu pędu punktu materialnego i bryły; stosuje do obliczeń związek między momentem pędu i prędkością kątową; 7) stosuje zasadę zachowania momentu pędu; 8) doświadczalnie: a) demonstruje zasadę zachowania momentu pędu, b) bada ruch ciał o różnych momentach bezwładności. |
IV. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń: 1) posługuje się prawem powszechnego ciążenia do opisu oddziaływania grawitacyjnego; wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał; 2) stosuje do obliczeń związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem; 3) analizuje jakościowo wpływ siły grawitacji Słońca na niejednostajny ruch planet po orbitach eliptycznych i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców; 4) wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową w ruchu po orbicie kołowej, oblicza wartość prędkości na orbicie kołowej o dowolnym promieniu; omawia ruch satelitów wokół Ziemi; 5) interpretuje III prawo Keplera jako konsekwencję prawa powszechnego ciążenia; stosuje do obliczeń III prawo Keplera dla orbit kołowych; 6) interpretuje II prawo Keplera jako konsekwencję zasady zachowania momentu pędu; 7) oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i stosuje zasadę zachowania energii do ruchu orbitalnego; posługuje się pojęciem drugiej prędkości kosmicznej (prędkości ucieczki); 8) opisuje stan nieważkości i stan przeciążenia oraz podaje warunki i przykłady jego występowania; 9) opisuje budowę Układu Słonecznego i jego miejsce w Galaktyce; posługuje się pojęciami jednostki astronomicznej, roku świetlnego i parseka; 10) opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek Wszechświata, opisuje rozszerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk); stosuje do obliczeń prawo Hubble’a. | IV. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń: 1) posługuje się prawem powszechnego ciążenia do opisu oddziaływania grawitacyjnego; wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał; 2) stosuje do obliczeń związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem; 3) analizuje jakościowo wpływ siły grawitacji Słońca na niejednostajny ruch planet po orbitach eliptycznych i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców; 4) wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową w ruchu po orbicie kołowej, oblicza wartość prędkości na orbicie kołowej o dowolnym promieniu; omawia ruch satelitów wokół Ziemi; 5) interpretuje III prawo Keplera jako konsekwencję prawa powszechnego ciążenia; stosuje do obliczeń III prawo Keplera dla orbit kołowych; 6) interpretuje II prawo Keplera jako konsekwencję zasady zachowania momentu pędu; 7) oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i stosuje zasadę zachowania energii do ruchu orbitalnego; posługuje się pojęciem drugiej prędkości kosmicznej (prędkości ucieczki); 8) opisuje stan nieważkości i stan przeciążenia oraz podaje warunki i przykłady jego występowania; 9) opisuje budowę Układu Słonecznego i jego miejsce w Galaktyce; posługuje się pojęciami jednostki astronomicznej, roku świetlnego i parseka; 10) opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek Wszechświata, opisuje rozszerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk); stosuje do obliczeń prawo Hubble’a. |
V. Drgania. Uczeń: 1) opisuje proporcjonalność siły sprężystości do wydłużenia; posługuje się pojęciem współczynnika sprężystości i jego jednostką 2) analizuje ruch pod wpływem siły sprężystości; posługuje się pojęciem ruchu harmonicznego; podaje przykłady takich ruchów; 3) opisuje ruch harmoniczny, posługując się pojęciami wychylenia, amplitudy, częstości kołowej i przesunięcia fazowego; rozróżnia drgania o fazach zgodnych lub przeciwnych; 4) analizuje zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu dla ciała w ruchu drgającym harmonicznym oraz interpretuje wykresy tych zależności; 5) stosuje do obliczeń zależność okresu małych drgań wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie od ich parametrów; 6) oblicza energię potencjalną sprężystości i uwzględnia ją w analizie przemian energii; 7) opisuje drgania wymuszone i drgania słabo tłumione; ilustruje zjawisko rezonansu mechanicznego na wybranych przykładach; 8) doświadczalnie: a) demonstruje niezależność okresu drgań wahadła od amplitudy, b) bada zależność okresu drgań od długości wahadła, c) bada zależność okresu drgań ciężarka od jego masy i od współczynnika sprężystości sprężyny, d) demonstruje zjawisko rezonansu mechanicznego, e) wyznacza wartość przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła matematycznego | V. Drgania. Uczeń: 1) opisuje proporcjonalność siły sprężystości do wydłużenia; posługuje się pojęciem współczynnika sprężystości i jego jednostką 2) analizuje ruch pod wpływem siły sprężystości; posługuje się pojęciem ruchu harmonicznego; podaje przykłady takich ruchów; 3) opisuje ruch harmoniczny, posługując się pojęciami wychylenia, amplitudy, częstości kołowej i przesunięcia fazowego; rozróżnia drgania o fazach zgodnych lub przeciwnych; 4) analizuje zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu dla ciała w ruchu drgającym harmonicznym oraz interpretuje wykresy tych zależności; 5) stosuje do obliczeń zależność okresu małych drgań wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie od ich parametrów; 6) oblicza energię potencjalną sprężystości i uwzględnia ją w analizie przemian energii; 7) opisuje drgania wymuszone i drgania słabo tłumione; ilustruje zjawisko rezonansu mechanicznego na wybranych przykładach; 8) doświadczalnie: a) demonstruje niezależność okresu drgań wahadła od amplitudy, b) bada zależność okresu drgań od długości wahadła, c) bada zależność okresu drgań ciężarka od jego masy i od współczynnika sprężystości sprężyny, d) demonstruje zjawisko rezonansu mechanicznego, e) wyznacza wartość przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła matematycznego |
VI. Termodynamika. Uczeń: 1) opisuje zjawisko rozszerzalności cieplnej: liniowej ciał stałych oraz objętościowej gazów i cieczy; 2) rozróżnia przekaz energii w postaci ciepła między układami o różnych temperaturach i przekaz energii w formie pracy; 3) posługuje się pojęciem energii wewnętrznej; analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii; 4) opisuje przykłady współistnienia substancji w różnych fazach w stanie równowagi termodynamicznej; 5) wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego; 6) opisuje skokową zmianę energii wewnętrznej w przemianach fazowych; 7) posługuje się pojęciem wartości energetycznej paliw i żywności; 8) wymienia szczególne własności wody i ich konsekwencje dla życia na Ziemi; 9) stosuje pierwszą zasadę termodynamiki do analizy przemian gazowych; rozróżnia przemiany: izotermiczną, izobaryczną, izochoryczną i adiabatyczną gazów; 10) posługuje się założeniami teorii kinetyczno-molekularnej gazu doskonałego; 11) opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelvina a średnią energią ruchu cząsteczek i energią wewnętrzną gazu doskonałego; 12) analizuje wykresy przemian gazu doskonałego; 13) stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu; 14) posługuje się pojęciem ciepła molowego gazu; interpretuje związek między ciepłem molowym przy stałym ciśnieniu a ciepłem molowym w stałej objętości dla gazu doskonałego; 15) analizuje przepływ energii w postaci ciepła i pracy mechanicznej w silnikach i pompach cieplnych; 16) analizuje przedstawione cykle termodynamiczne, oblicza sprawność silników cieplnych; 17) interpretuje drugą zasadę termodynamiki, podaje przykłady zjawisk odwracalnych i nieodwracalnych; 18) opisuje zjawisko dyfuzji; posługuje się pojęciem fluktuacji, opisuje ruchy Browna; 19) doświadczalnie: a) demonstruje rozszerzalność cieplną wybranych ciał stałych, b) bada proces wyrównywania temperatury ciał i posługuje się bilansem cieplnym, c) demonstruje stałość temperatury podczas przemiany fazowej | VI. Termodynamika. Uczeń: 1) opisuje zjawisko rozszerzalności cieplnej: liniowej ciał stałych oraz objętościowej gazów i cieczy; 2) rozróżnia przekaz energii w postaci ciepła między układami o różnych temperaturach i przekaz energii w formie pracy; 3) posługuje się pojęciem energii wewnętrznej; analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii; 4) opisuje przykłady współistnienia substancji w różnych fazach w stanie równowagi termodynamicznej; 5) wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego; 6) opisuje skokową zmianę energii wewnętrznej w przemianach fazowych; 7) posługuje się pojęciem wartości energetycznej paliw i żywności; 8) wymienia szczególne własności wody i ich konsekwencje dla życia na Ziemi; 9) stosuje pierwszą zasadę termodynamiki do analizy przemian gazowych; rozróżnia przemiany: izotermiczną, izobaryczną, izochoryczną i adiabatyczną gazów; 10) posługuje się założeniami teorii kinetyczno-molekularnej gazu doskonałego; 11) opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelvina a średnią energią ruchu cząsteczek i energią wewnętrzną gazu doskonałego; 12) analizuje wykresy przemian gazu doskonałego; 13) stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu; 14) posługuje się pojęciem ciepła molowego gazu; interpretuje związek między ciepłem molowym przy stałym ciśnieniu a ciepłem molowym w stałej objętości dla gazu doskonałego; 15) analizuje przepływ energii w postaci ciepła i pracy mechanicznej w silnikach i pompach cieplnych; 16) analizuje przedstawione cykle termodynamiczne, oblicza sprawność silników cieplnych; 17) interpretuje drugą zasadę termodynamiki, podaje przykłady zjawisk odwracalnych i nieodwracalnych; 18) opisuje zjawisko dyfuzji; posługuje się pojęciem fluktuacji, opisuje ruchy Browna; 19) doświadczalnie: a) demonstruje rozszerzalność cieplną wybranych ciał stałych, b) bada proces wyrównywania temperatury ciał i posługuje się bilansem cieplnym, c) demonstruje stałość temperatury podczas przemiany fazowej |
VII. Elektrostatyka. Uczeń: 1) posługuje się zasadą zachowania ładunku; 2) oblicza wartość siły wzajemnego odziaływania ładunków, stosując prawo Coulomba; 3) posługuje się wektorem natężenia pola elektrycznego wraz z jego jednostką; ilustruje graficznie pole elektryczne za pomocą linii pola; interpretuje zagęszczenie linii pola jako miarę natężenia pola; rozróżnia pole centralne i pole jednorodne; 4) analizuje natężenie pola wytwarzanego przez układ ładunków punktowych i oblicza jego wartość; 5) opisuje pole na zewnątrz sferycznie symetrycznego układu ładunków; 6) opisuje jakościowo rozkład ładunków w przewodnikach, zerowe natężenie pola elektrycznego wewnątrz przewodnika (klatka Faradaya), duże natężenie pola wokół ostrzy na powierzchni przewodnika; 7) analizuje ruch cząstek naładowanych w polu elektrycznym; 8) analizuje pracę jako zmianę energii potencjalnej podczas przemieszczenia ładunku w polu elektrycznym; posługuje się pojęciem potencjału pola i jego jednostką; 9) oblicza zmianę energii ładunku w polu centralnym i jednorodnym; 10) opisuje ilościowo pole elektryczne wewnątrz kondensatora płaskiego; 11) posługuje się pojęciem pojemności kondensatora i jej jednostką; posługuje się zależnością pojemności kondensatora płaskiego od jego wymiarów; oblicza energię zmagazynowaną w kondensatorze; 12) opisuje polaryzację dielektryków w polu zewnętrznym i ich wpływ na pojemność kondensatora; oblicza pojemność kondensatora, uwzględniając stałą dielektryczną; 13) doświadczalnie: a) ilustruje pole elektryczne oraz układ linii pola wokół przewodnika, b) demonstruje przekaz energii podczas rozładowania kondensatora (np. lampa błyskowa, przeskok iskry). | VII. Elektrostatyka. Uczeń: 1) posługuje się zasadą zachowania ładunku; 2) oblicza wartość siły wzajemnego odziaływania ładunków, stosując prawo Coulomba; 3) posługuje się wektorem natężenia pola elektrycznego wraz z jego jednostką; ilustruje graficznie pole elektryczne za pomocą linii pola; interpretuje zagęszczenie linii pola jako miarę natężenia pola; rozróżnia pole centralne i pole jednorodne; 4) analizuje natężenie pola wytwarzanego przez układ ładunków punktowych i oblicza jego wartość; 5) opisuje pole na zewnątrz sferycznie symetrycznego układu ładunków; 6) opisuje jakościowo rozkład ładunków w przewodnikach, zerowe natężenie pola elektrycznego wewnątrz przewodnika (klatka Faradaya), duże natężenie pola wokół ostrzy na powierzchni przewodnika; 7) analizuje ruch cząstek naładowanych w polu elektrycznym; 8) analizuje pracę jako zmianę energii potencjalnej podczas przemieszczenia ładunku w polu elektrycznym; posługuje się pojęciem potencjału pola i jego jednostką; 9) oblicza zmianę energii ładunku w polu centralnym i jednorodnym; 10) opisuje ilościowo pole elektryczne wewnątrz kondensatora płaskiego; 11) posługuje się pojęciem pojemności kondensatora i jej jednostką; posługuje się zależnością pojemności kondensatora płaskiego od jego wymiarów; oblicza energię zmagazynowaną w kondensatorze; 12) opisuje polaryzację dielektryków w polu zewnętrznym i ich wpływ na pojemność kondensatora; oblicza pojemność kondensatora, uwzględniając stałą dielektryczną; 13) doświadczalnie: a) ilustruje pole elektryczne oraz układ linii pola wokół przewodnika, b) demonstruje przekaz energii podczas rozładowania kondensatora (np. lampa błyskowa, przeskok iskry). |
VIII. Prąd elektryczny. Uczeń: 1) opisuje przewodnictwo w metalach, elektrolitach i gazach; wyjaśnia procesy jonizacji w gazach, wskazuje rolę promieniowania, wysokiej temperatury i dużego natężenia pola; 2) posługuje się pojęciami natężenia prądu elektrycznego, napięcia elektrycznego oraz mocy wraz z ich jednostkami; 3) analizuje zależność oporu od wymiarów przewodnika, posługuje się pojęciem oporu właściwego materiału i jego jednostką; 4) opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników; 5) stosuje do obliczeń proporcjonalność natężenia prądu stałego do napięcia dla przewodników (prawo Ohma); 6) analizuje charakterystykę prądowo-napięciową elementów obwodu (zgodną lub niezgodną z prawem Ohma); 7) posługuje się pojęciami oporu wewnętrznego i siły elektromotorycznej jako cechami źródła; 8) stosuje do obliczeń związek mocy wydzielonej na oporniku (ciepła Joule’aLenza) z natężeniem prądu i oporem oraz napięciem i oporem; 9) wykorzystuje dane znamionowe urządzeń elektrycznych do obliczeń; 10) interpretuje I prawo Kirchhoffa jako przykład zasady zachowania ładunku; 11) opisuje sieć domową jako przykład obwodu rozgałęzionego; wyjaśnia funkcję bezpieczników różnicowych i przewodu uziemiającego; 12) analizuje dodawanie i odejmowanie napięć w obwodzie z uwzględnieniem źródeł i odbiorników energii (II prawo Kirchhoffa); 13) posługuje się pojęciem oporu zastępczego; oblicza opór zastępczy układu oporników połączonych szeregowo lub równolegle; 14) opisuje funkcję diody półprzewodnikowej jako elementu przewodzącego w jednym kierunku; przedstawia jej zastosowanie w prostownikach oraz jako źródła światła; 15) opisuje tranzystor jako trójelektrodowy, półprzewodnikowy element wzmacniający sygnały elektryczne; 16) doświadczalnie: a) demonstruje I prawo Kirchhoffa, b) bada dodawanie napięć w układzie ogniw połączonych szeregowo, c) demonstruje rolę diody jako elementu składowego prostowników i źródła światła, d) bada charakterystykę prądowo-napięciową żarówki. | VIII. Prąd elektryczny. Uczeń: 1) opisuje przewodnictwo w metalach, elektrolitach i gazach; wyjaśnia procesy jonizacji w gazach, wskazuje rolę promieniowania, wysokiej temperatury i dużego natężenia pola; 2) posługuje się pojęciami natężenia prądu elektrycznego, napięcia elektrycznego oraz mocy wraz z ich jednostkami; 3) analizuje zależność oporu od wymiarów przewodnika, posługuje się pojęciem oporu właściwego materiału i jego jednostką; 4) opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników; 5) stosuje do obliczeń proporcjonalność natężenia prądu stałego do napięcia dla przewodników (prawo Ohma); 6) analizuje charakterystykę prądowo-napięciową elementów obwodu (zgodną lub niezgodną z prawem Ohma); 7) posługuje się pojęciami oporu wewnętrznego i siły elektromotorycznej jako cechami źródła; 8) stosuje do obliczeń związek mocy wydzielonej na oporniku (ciepła Joule’aLenza) z natężeniem prądu i oporem oraz napięciem i oporem; 9) wykorzystuje dane znamionowe urządzeń elektrycznych do obliczeń; 10) interpretuje I prawo Kirchhoffa jako przykład zasady zachowania ładunku; 11) opisuje sieć domową jako przykład obwodu rozgałęzionego; wyjaśnia funkcję bezpieczników różnicowych i przewodu uziemiającego; 12) analizuje dodawanie i odejmowanie napięć w obwodzie z uwzględnieniem źródeł i odbiorników energii (II prawo Kirchhoffa); 13) posługuje się pojęciem oporu zastępczego; oblicza opór zastępczy układu oporników połączonych szeregowo lub równolegle; 14) opisuje funkcję diody półprzewodnikowej jako elementu przewodzącego w jednym kierunku; przedstawia jej zastosowanie w prostownikach oraz jako źródła światła; 15) opisuje tranzystor jako trójelektrodowy, półprzewodnikowy element wzmacniający sygnały elektryczne; 16) doświadczalnie: a) demonstruje I prawo Kirchhoffa, b) bada dodawanie napięć w układzie ogniw połączonych szeregowo, c) demonstruje rolę diody jako elementu składowego prostowników i źródła światła, d) bada charakterystykę prądowo-napięciową żarówki. |
IX. Magnetyzm. Uczeń: 1) posługuje się pojęciem pola magnetycznego; rysuje linie pola magnetycznego w pobliżu magnesów stałych i przewodników z prądem (przewodnik prostoliniowy, zwojnica); 2) posługuje się pojęciem wektora indukcji magnetycznej wraz z jego jednostką, analizuje oddziaływanie pola magnetycznego na przewodnik z prądem oraz na poruszającą się cząstkę naładowaną (siła Lorentza, siła elektrodynamiczna); opisuje rolę pola magnetycznego Ziemi jako osłony przed wiatrem słonecznym; 3) analizuje tor cząstki naładowanej w jednorodnym polu magnetycznym; 4) rysuje siły działające na pętlę z przewodnika w jednorodnym polu magnetycznym; na podstawie tego rysunku omawia zasadę działania silnika elektrycznego; 5) stosuje do obliczeń związek wartości indukcji pola magnetycznego i natężenia prądu dla prostoliniowego przewodnika i długiej zwojnicy; 6) analizuje siłę oddziaływania dwóch długich przewodników prostoliniowych; posługuje się definicją ampera; 7) opisuje jakościowo podstawowe właściwości oraz zastosowania ferromagnetyków; 8) oblicza strumień pola magnetycznego przez powierzchnię, stosuje jednostkę strumienia; 9) opisuje zjawisko indukcji elektromagnetycznej; stosuje regułę Lenza; opisuje przemiany energii podczas działania prądnicy; 10) oblicza siłę elektromotoryczną indukcji jako szybkość zmiany strumienia; 11) opisuje jakościowo zjawisko samoindukcji; 12) opisuje cechy prądu przemiennego; posługuje się pojęciem napięcia i natężenia skutecznego; oblicza napięcie i natężenie skuteczne dla przebiegu sinusoidalnego; 13) opisuje zasadę działania transformatora; przedstawia uproszczony model transformatora, w którym przekładnia napięciowa i przekładnia prądowa zależą tylko od liczb zwojów; opisuje zastosowania transformatorów; 14) opisuje jakościowo współzależność zmian pola magnetycznego i elektrycznego oraz rozchodzenie się fal elektromagnetycznych; 15) doświadczalnie: a) ilustruje układ linii pola magnetycznego, b) demonstruje zjawisko indukcji elektromagnetycznej i jego związek ze względnym ruchem magnesu i zwojnicy oraz ze zmianą natężenia prądu w elektromagnesie. | IX. Magnetyzm. Uczeń: 1) posługuje się pojęciem pola magnetycznego; rysuje linie pola magnetycznego w pobliżu magnesów stałych i przewodników z prądem (przewodnik prostoliniowy, zwojnica); 2) posługuje się pojęciem wektora indukcji magnetycznej wraz z jego jednostką, analizuje oddziaływanie pola magnetycznego na przewodnik z prądem oraz na poruszającą się cząstkę naładowaną (siła Lorentza, siła elektrodynamiczna); opisuje rolę pola magnetycznego Ziemi jako osłony przed wiatrem słonecznym; 3) analizuje tor cząstki naładowanej w jednorodnym polu magnetycznym; 4) rysuje siły działające na pętlę z przewodnika w jednorodnym polu magnetycznym; na podstawie tego rysunku omawia zasadę działania silnika elektrycznego; 5) stosuje do obliczeń związek wartości indukcji pola magnetycznego i natężenia prądu dla prostoliniowego przewodnika i długiej zwojnicy; 6) analizuje siłę oddziaływania dwóch długich przewodników prostoliniowych; posługuje się definicją ampera; 7) opisuje jakościowo podstawowe właściwości oraz zastosowania ferromagnetyków; 8) oblicza strumień pola magnetycznego przez powierzchnię, stosuje jednostkę strumienia; 9) opisuje zjawisko indukcji elektromagnetycznej; stosuje regułę Lenza; opisuje przemiany energii podczas działania prądnicy; 10) oblicza siłę elektromotoryczną indukcji jako szybkość zmiany strumienia; 11) opisuje jakościowo zjawisko samoindukcji; 12) opisuje cechy prądu przemiennego; posługuje się pojęciem napięcia i natężenia skutecznego; oblicza napięcie i natężenie skuteczne dla przebiegu sinusoidalnego; 13) opisuje zasadę działania transformatora; przedstawia uproszczony model transformatora, w którym przekładnia napięciowa i przekładnia prądowa zależą tylko od liczb zwojów; opisuje zastosowania transformatorów; 14) opisuje jakościowo współzależność zmian pola magnetycznego i elektrycznego oraz rozchodzenie się fal elektromagnetycznych; 15) doświadczalnie: a) ilustruje układ linii pola magnetycznego, b) demonstruje zjawisko indukcji elektromagnetycznej i jego związek ze względnym ruchem magnesu i zwojnicy oraz ze zmianą natężenia prądu w elektromagnesie. |
X. Fale i optyka. Uczeń: 1) analizuje rozchodzenie się fal na powierzchni wody i dźwięku w powietrzu na podstawie obrazu powierzchni falowych; 2) posługuje się pojęciem natężenia fali wraz z jej jednostką (W/m2 ) oraz proporcjonalnością do kwadratu amplitudy; 3) opisuje zależność natężenia i amplitudy fali kulistej od odległości od punktowego źródła; 4) opisuje widmo światła białego jako mieszaniny fal elektromagnetycznych o różnych częstotliwościach; 5) opisuje światło laserowe jako skolimowaną wiązkę światła monochromatycznego o zgodnej fazie; 6) stosuje prawo odbicia i prawo załamania fal na granicy dwóch ośrodków; posługuje się pojęciem współczynnika załamania ośrodka; oblicza kąt graniczny; 7) opisuje działanie światłowodu jako przykład wykorzystania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia; 8) opisuje jakościowo związek pomiędzy dyfrakcją na szczelinie a szerokością szczeliny i długością fali; 9) analizuje zdolność rozdzielczą przyrządów optycznych w kontekście zjawiska dyfrakcji; 10) stosuje zasadę superpozycji fal; wyjaśnia zjawisko interferencji fal; podaje warunki wzmocnienia oraz wygaszenia się fal; 11) analizuje jakościowo zjawisko interferencji wiązek światła odbitych od dwóch powierzchni cienkiej warstwy; 12) opisuje zależność przestrzennego obrazu interferencji od długości fali i odległości między źródłami; 13) analizuje efekt Dopplera dla fal w przypadku, gdy źródło lub obserwator poruszają się znacznie wolniej niż fala; podaje przykłady występowania tego zjawiska; 14) rozróżnia fale poprzeczne i podłużne; opisuje światło jako falę elektromagnetyczną poprzeczną; rozróżnia światło spolaryzowane i niespolaryzowane; 15) opisuje jakościowo zjawisko polaryzacji światła przy odbiciu; 16) opisuje obraz powstający po przejściu światła przez siatkę dyfrakcyjną; stosuje do obliczeń związek między kątem dyfrakcji, stałą siatki i długością fali; 17) opisuje jakościowo zależność ogniskowej soczewki od jej krzywizny oraz współczynnika załamania; stosuje do obliczeń pojęcie zdolności skupiającej wraz z jej jednostką; 18) rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki; stosuje do obliczeń równanie soczewki; 19) opisuje przykłady zjawisk optycznych w przyrodzie: miraże, czerwony kolor zachodzącego słońca, zjawisko Tyndalla; 20) doświadczalnie: a) obserwuje zmiany natężenia światła po przejściu przez dwa polaryzatory ustawione równolegle i prostopadle, b) obserwuje zjawisko dyfrakcji fali na szczelinie, c) obserwuje zjawisko interferencji fal, d) demonstruje rozpraszanie światła w ośrodku, e) wyznacza wartość współczynnika załamania światła z pomiaru kąta granicznego, f) bada związek między ogniskową soczewki a położeniami przedmiotu i obrazu. | X. Fale i optyka. Uczeń: 1) analizuje rozchodzenie się fal na powierzchni wody i dźwięku w powietrzu na podstawie obrazu powierzchni falowych; 2) posługuje się pojęciem natężenia fali wraz z jej jednostką (W/m2 ) oraz proporcjonalnością do kwadratu amplitudy; 3) opisuje zależność natężenia i amplitudy fali kulistej od odległości od punktowego źródła; 4) opisuje widmo światła białego jako mieszaniny fal elektromagnetycznych o różnych częstotliwościach; 5) opisuje światło laserowe jako skolimowaną wiązkę światła monochromatycznego o zgodnej fazie; 6) stosuje prawo odbicia i prawo załamania fal na granicy dwóch ośrodków; posługuje się pojęciem współczynnika załamania ośrodka; oblicza kąt graniczny; 7) opisuje działanie światłowodu jako przykład wykorzystania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia; 8) opisuje jakościowo związek pomiędzy dyfrakcją na szczelinie a szerokością szczeliny i długością fali; 9) analizuje zdolność rozdzielczą przyrządów optycznych w kontekście zjawiska dyfrakcji; 10) stosuje zasadę superpozycji fal; wyjaśnia zjawisko interferencji fal; podaje warunki wzmocnienia oraz wygaszenia się fal; 11) analizuje jakościowo zjawisko interferencji wiązek światła odbitych od dwóch powierzchni cienkiej warstwy; 12) opisuje zależność przestrzennego obrazu interferencji od długości fali i odległości między źródłami; 13) analizuje efekt Dopplera dla fal w przypadku, gdy źródło lub obserwator poruszają się znacznie wolniej niż fala; podaje przykłady występowania tego zjawiska; 14) rozróżnia fale poprzeczne i podłużne; opisuje światło jako falę elektromagnetyczną poprzeczną; rozróżnia światło spolaryzowane i niespolaryzowane; 15) opisuje jakościowo zjawisko polaryzacji światła przy odbiciu; 16) opisuje obraz powstający po przejściu światła przez siatkę dyfrakcyjną; stosuje do obliczeń związek między kątem dyfrakcji, stałą siatki i długością fali; 17) opisuje jakościowo zależność ogniskowej soczewki od jej krzywizny oraz współczynnika załamania; stosuje do obliczeń pojęcie zdolności skupiającej wraz z jej jednostką; 18) rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki; stosuje do obliczeń równanie soczewki; 19) opisuje przykłady zjawisk optycznych w przyrodzie: miraże, czerwony kolor zachodzącego słońca, zjawisko Tyndalla; 20) doświadczalnie: a) obserwuje zmiany natężenia światła po przejściu przez dwa polaryzatory ustawione równolegle i prostopadle, b) obserwuje zjawisko dyfrakcji fali na szczelinie, c) obserwuje zjawisko interferencji fal, d) demonstruje rozpraszanie światła w ośrodku, e) wyznacza wartość współczynnika załamania światła z pomiaru kąta granicznego, f) bada związek między ogniskową soczewki a położeniami przedmiotu i obrazu. |
XI. Fizyka atomowa. Uczeń: 1) analizuje na wybranych przykładach promieniowanie termiczne ciał i jego zależność od temperatury; 2) opisuje dualizm korpuskularno-falowy światła; stosuje pojęcie fotonu oraz jego energii; 3) opisuje powstawanie promieniowania rentgenowskiego jako promieniowania hamowania; oblicza krótkofalową granicę widma promieniowania rentgenowskiego; 4) rozróżnia widma emisyjne i absorpcyjne gazów; interpretuje linie widmowe jako skutek przejść między poziomami energetycznymi w atomach z emisją lub absorpcją kwantu światła; rozróżnia stan podstawowy i stany wzbudzone atomu; 5) analizuje seryjny układ linii widmowych na przykładzie widm atomowych wodoru; posługuje się wzorem Rydberga; 6) posługuje się pojęciem pędu fotonu; stosuje zasadę zachowania energii i zasadę zachowania pędu do opisu emisji i absorpcji przez swobodne atomy; opisuje odrzut atomu emitującego kwant światła; 7) opisuje zjawiska jonizacji, fotoelektryczne i fotochemiczne, jako wywołane tylko przez promieniowanie o częstotliwości większej od granicznej; 8) opisuje jakościowo obraz dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach; 9) opisuje zjawiska dyfrakcji oraz interferencji elektronów i innych cząstek; oblicza długość fali de Broglie’a poruszających się cząstek; 10) doświadczalnie: obserwuje widma atomowe za pomocą siatki dyfrakcyjnej. | XI. Fizyka atomowa. Uczeń: 1) analizuje na wybranych przykładach promieniowanie termiczne ciał i jego zależność od temperatury; 2) opisuje dualizm korpuskularno-falowy światła; stosuje pojęcie fotonu oraz jego energii; 3) opisuje powstawanie promieniowania rentgenowskiego jako promieniowania hamowania; oblicza krótkofalową granicę widma promieniowania rentgenowskiego; 4) rozróżnia widma emisyjne i absorpcyjne gazów; interpretuje linie widmowe jako skutek przejść między poziomami energetycznymi w atomach z emisją lub absorpcją kwantu światła; rozróżnia stan podstawowy i stany wzbudzone atomu; 5) analizuje seryjny układ linii widmowych na przykładzie widm atomowych wodoru; posługuje się wzorem Rydberga; 6) posługuje się pojęciem pędu fotonu; stosuje zasadę zachowania energii i zasadę zachowania pędu do opisu emisji i absorpcji przez swobodne atomy; opisuje odrzut atomu emitującego kwant światła; 7) opisuje zjawiska jonizacji, fotoelektryczne i fotochemiczne, jako wywołane tylko przez promieniowanie o częstotliwości większej od granicznej; 8) opisuje jakościowo obraz dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach; 9) opisuje zjawiska dyfrakcji oraz interferencji elektronów i innych cząstek; oblicza długość fali de Broglie’a poruszających się cząstek; 10) doświadczalnie: obserwuje widma atomowe za pomocą siatki dyfrakcyjnej. |
XII. Elementy fizyki relatywistycznej i fizyka jądrowa. Uczeń: 1) wskazuje niezależność prędkości światła w próżni od prędkości źródła i prędkości obserwatora; opisuje względność równoczesności; 2) posługuje się związkiem między energią całkowitą, masą cząstki i jej prędkością; posługuje się pojęciem energii spoczynkowej; 3) opisuje równoważność masy i energii spoczynkowej; 4) wskazuje prędkość światła w próżni jako maksymalną prędkość przekazu energii i informacji; 5) posługuje się pojęciami: pierwiastek, jądro atomowe, izotop, proton, neutron, elektron; opisuje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej; 6) zapisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku; 7) stosuje zasadę zachowania energii do opisu reakcji jądrowych; posługuje się pojęciem energii wiązania; 8) oblicza dla dowolnego izotopu energię spoczynkową, deficyt masy i energię wiązania; 9) wymienia właściwości promieniowania jądrowego; opisuje rozpady alfa, beta (β+, β– ); 10) posługuje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego; opisuje powstawanie promieniowania gamma; 11) opisuje przypadkowy charakter rozpadu jąder atomowych; 12) opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego; posługuje się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; opisuje zasadę datowania substancji na podstawie węgla 14C; 13) wskazuje wpływ promieniowania jonizującego na materię oraz na organizmy żywe; 14) wymienia przykłady zastosowania zjawiska promieniotwórczości w technice i medycynie; 15) opisuje reakcję rozszczepienia jądra uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu; podaje warunki zajścia reakcji łańcuchowej; 16) opisuje zasadę działania elektrowni jądrowej oraz wymienia korzyści i niebezpieczeństwa płynące z energetyki jądrowej; 17) opisuje reakcję termojądrową przemiany wodoru w hel zachodzącą w gwiazdach; 18) opisuje elementy ewolucji gwiazd; omawia supernowe i czarne dziury; 19) opisuje kreację lub anihilację par cząstka-antycząstka; stosuje zasady zachowania energii i pędu oraz zasadę zachowania ładunku do analizy kreacji lub anihilacji pary elektron-pozyton. | XII. Elementy fizyki relatywistycznej i fizyka jądrowa. Uczeń: 1) wskazuje niezależność prędkości światła w próżni od prędkości źródła i prędkości obserwatora; opisuje względność równoczesności; 2) posługuje się związkiem między energią całkowitą, masą cząstki i jej prędkością; posługuje się pojęciem energii spoczynkowej; 3) opisuje równoważność masy i energii spoczynkowej; 4) wskazuje prędkość światła w próżni jako maksymalną prędkość przekazu energii i informacji; 5) posługuje się pojęciami: pierwiastek, jądro atomowe, izotop, proton, neutron, elektron; opisuje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej; 6) zapisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku; 7) stosuje zasadę zachowania energii do opisu reakcji jądrowych; posługuje się pojęciem energii wiązania; 8) oblicza dla dowolnego izotopu energię spoczynkową, deficyt masy i energię wiązania; 9) wymienia właściwości promieniowania jądrowego; opisuje rozpady alfa, beta (β+, β– ); 10) posługuje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego; opisuje powstawanie promieniowania gamma; 11) opisuje przypadkowy charakter rozpadu jąder atomowych; 12) opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego; posługuje się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; opisuje zasadę datowania substancji na podstawie węgla 14C; 13) wskazuje wpływ promieniowania jonizującego na materię oraz na organizmy żywe; 14) wymienia przykłady zastosowania zjawiska promieniotwórczości w technice i medycynie; 15) opisuje reakcję rozszczepienia jądra uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu; podaje warunki zajścia reakcji łańcuchowej; 16) opisuje zasadę działania elektrowni jądrowej oraz wymienia korzyści i niebezpieczeństwa płynące z energetyki jądrowej; 17) opisuje reakcję termojądrową przemiany wodoru w hel zachodzącą w gwiazdach; 18) opisuje elementy ewolucji gwiazd; omawia supernowe i czarne dziury; 19) opisuje kreację lub anihilację par cząstka-antycząstka; stosuje zasady zachowania energii i pędu oraz zasadę zachowania ładunku do analizy kreacji lub anihilacji pary elektron-pozyton. |