Tylko dla wybranych – historia ostatnich dwudziestu lat nagrody Nobla z chemii i biologii

Odkrycie promieniotwórczego radu, dokładne zbadanie działania witaminy C czy określenie mas atomowych dużej liczby pierwiastków – to jedne z nie lada dokonań, którymi mogą poszczycić się nobliści ubiegłego wieku. Choć obecne podejście do chemii jest dalece inne, a układ pierwiastkowy ani nie drgnął od kilkunastu lat, nobliści wciąż zadziwiają świat swoimi odkryciami.

Pierwszą nagrodę Nobla na początku XXI w. już w 2000 roku za odkrycie i badania nad polimerami przewodzącymi prąd elektryczny otrzymali Alan Heeger, Alan MacDiarmid oraz Hideki Shirakawa. Naukowcy już w latach 70. wykazali, że odpowiednio przygotowany poliacetylen zyskuje przewodnictwo prądu równe o wiele cięższych od siebie metali. Dziś pozwala to na budowę ogniw fotowoltaicznych czy znanych nam wyświetlaczy OLED.

Rozwój materii martwej nie spowolnił jednak badań nad organizmami żywymi. W 2015 roku akademia doceniła Tomasa Lindahl, Paula Modrich i Aziza Sancar za badania mechanistyczne nad naprawą DNA. Co to oznacza? „Ich prace dała nam fundamentalną wiedzę w jaki sposób funkcjonują komórki. Jest m.in. wykorzystywana do „wytwarzania nowych leków na raka” – głosił wówczas komunikat Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk.
W tym zestawieniu nie może również zabraknąć pracy laureatów z 2019 roku. Na początku lat 70. ubiegłego wieku Stanley Whittingham wykorzystał ogromną energię litu do uwolnienia zewnętrznego elektronu, gdy opracował pierwszą funkcjonalną baterię litową. Johnowi Goodenough udało się podwoić potencjał baterii litowej, tworząc odpowiednie warunki dla znacznie potężniejszej i bardziej użytecznej baterii. Natomiast Akira Yoshino oparł akumulatory w całości na jonach litu, które są bezpieczniejsze niż czysty lit. Dzięki temu bateria sprawdziła się w użytku codziennym. To właśnie dzięki pracy tych panów możemy korzystać z naszych telefonów czy laptopów oraz możemy zaobserwować rozwój elektrycznych pojazdów, które w przyszłości mają całkowicie zastąpić te spalinowe.